Niniejszy artykuł zawiera informacje dotyczące rodzajów działalności leczniczej w Polsce, zgodnie z podziałem ustanowionym przepisami ustawy dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (dalej: „ustawa o działalności leczniczej”). W artykule omówione zostały stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne szpitalne oraz inne niż szpitalne, a także ambulatoryjne świadczenia zdrowotne.

Rodzaje działalności leczniczej

Działalność lecznicza, zgodnie z art. 3 ustawy o działalności leczniczej, polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, które z kolei należy rozumieć jako działania służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia pacjenta oraz inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich wykonywania (art. 2 ust. 1 pkt 10 ustawy). Świadczenia te mogą być udzielane nie tylko bezpośrednio, ale również za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności. Co więcej, działalność lecznicza może również polegać na promocji zdrowia, a także na realizacji zadań dydaktycznych i badawczych powiązanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych i promocją zdrowia.

W polskim porządku prawnym wyróżnia się dwa rodzaje działalności leczniczej (art. 8 ustawy o działalności leczniczej). W pierwszej kolejności wskazać należy na stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, które kolejno dzielą się na świadczenia szpitalne i inne niż szpitalne. Drugim rodzajem działalności leczniczej są ambulatoryjne świadczenia zdrowotne.

Stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne szpitalne

Szpitalem, w myśl ustawy o działalności leczniczej (art. 2 ust. 1 pkt 9), jest zakład leczniczy, w którym podmiot leczniczy wykonuje działalność leczniczą polegającą na świadczeniach szpitalnych. Jednocześnie świadczeniami szpitalnymi (art. 2 ust. 1 pkt. 11) są kompleksowe świadczenia zdrowotne wykonywane przez całą dobę. Polegają one na kompleksowym diagnozowaniu, leczeniu, pielęgnacji i rehabilitacji pacjenta, przy czym istotne jest, aby czynności te nie mogły być realizowane w ramach innych stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych, jak również w ramach ambulatoryjnych świadczeń zdrowotnych. Przez świadczenia szpitalne należy rozumieć również takie świadczenia, które są udzielane pacjentowi z zamiarem zakończenia ich udzielania w ciągu 24 godzin, jeżeli wypełnione zostaną wszystkie pozostałe warunki wskazane powyżej.

Stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne inne niż szpitalne

Przez stacjonarne i całodobowe świadczenie zdrowotne inne niż świadczenie szpitalne, zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 12 ustawy o działalności leczniczej, należy rozumieć udzielane pacjentom świadczenia opiekuńcze, pielęgnacyjne, paliatywne, hospicyjne, a także świadczenia z zakresu opieki długoterminowej, rehabilitacji leczniczej, leczenia uzależnień, psychiatrycznej opieki zdrowotnej oraz lecznictwa uzdrowiskowego. Świadczenia te udzielane są pacjentom, których stan zdrowia wymaga udzielania całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych w odpowiednio urządzonych, stałych pomieszczeniach, spełniających określone wymogi.

W ustawie o działalności leczniczej (art. 9) wyszczególniono, na czym mogą polegać udzielane pacjentom stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne inne niż szpitalne. Jednak należy pamiętać, że jest to katalog otwarty, a więc może być dopuszczalne dokonywanie tych świadczeń również w innym zakresie.

W pierwszej kolejności wskazano, że świadczenia takie mogą polegać na udzielaniu całodobowych świadczeń zdrowotnych, które obejmują swoim zakresem pielęgnację i rehabilitację pacjentów niewymagających hospitalizacji, a także na zapewnianiu im produktów leczniczych i wyrobów medycznych, pomieszczeń i wyżywienia odpowiednich do stanu zdrowia. Świadczenia takie mogą polegać również na prowadzeniu edukacji zdrowotnej dla pacjentów i członków ich rodzin oraz przygotowaniu tych osób do samoopieki i samopielęgnacji w warunkach domowych. Świadczeń tych udziela się co do zasady w zakładach opiekuńczo-leczniczych.

Świadczenia lecznicze mogą być również udzielane pacjentom w zakładach pielęgnacyjno ‑ opiekuńczych. Świadczenia wykonywane w takich zakładach mogą polegać, podobnie jak świadczenia w zakładach opiekuńczo – leczniczych, na udzielaniu całodobowych świadczeń zdrowotnych, obejmujących pielęgnację, rehabilitację, ale także opiekę pacjentów niewymagających hospitalizacji. Mogą one polegać także na zapewnianiu pacjentom produktów leczniczych potrzebnych do kontynuacji leczenia, pomieszczeń i wyżywienia odpowiednich do stanu zdrowia, a także na prowadzeniu edukacji zdrowotnej dla pacjentów i członków ich rodzin oraz przygotowaniu tych osób do samoopieki i samopielęgnacji w warunkach domowych.

Całodobowych i stacjonarnych świadczeń zdrowotnych innych niż szpitalne udziela się również w zakładach rehabilitacji leczniczej. Polegają one na działaniach usprawniających, które mogą służyć  zachowaniu, przywracaniu oraz poprawie zdrowia pacjentów.

Do świadczeń takich zalicza się również sprawowanie w hospicjach wszechstronnej opieki zdrowotnej, psychologicznej i społecznej nad pacjentami znajdującymi się w stanie terminalnym. Co więcej, również w tym przypadku wskazaną wyżej opieką mogą zostać objęte także rodziny pacjentów.

Wskazać jednak należy, że świadczenia udzielane w hospicjach, jak również świadczenia opiekuńcze i pielęgnacyjne, w zależności od sytuacji mogą być również udzielane także w warunkach domowych.

Ambulatoryjne świadczenia zdrowotne

W przypadku, gdy nie jest wymagane udzielanie świadczeń w trybie stacjonarnym i całodobowym (tj. w szpitalu lub w miejscu innym niż szpital, w odpowiednio przygotowanym do tego, stałym pomieszczeniu), w myśl art. 10 ustawy o działalności leczniczej, pacjentom udzielane są ambulatoryjne świadczenia zdrowotne. Obejmują one świadczenie podstawowej lub specjalistycznej opieki zdrowotnej oraz świadczenia z zakresu rehabilitacji leczniczej. W zakres ambulatoryjnych świadczeń zdrowotnych wchodzi również wykonywanie badań diagnostycznych w celu rozpoznania stanu zdrowia pacjenta i ustalenia wobec niego dalszego postępowania leczniczego.

Ambulatoryjnych świadczeń zdrowotnych udziela się w ambulatorium, przez które należy rozumieć przychodnię (np. przychodnię wielospecjalistyczną z różnego rodzaju poradniami), poradnię (np. poradnia okulistyczna, ortopedyczna), ośrodek zdrowia, lecznicę lub ambulatorium z izbą chorych (tworzone m.in. w aresztach śledczych i zakładach karnych). Nadto świadczenia ambulatoryjne mogą być udzielane m.in. w zakładzie badań diagnostycznych czy medycznym laboratorium diagnostycznym (art. 12 ust. 3 ustawy o działalności leczniczej).